โรงแรมพูคาน่านฟ้า แต่เดิมถือกำเนิดมาท่ามกลางกระแสของการอพยพของชาวจีนโพ้นทะเลที่เข้าพึ่งพระบรมโพธิสมภาร และดั้นด้นไปทั่วทุกมุมของพระราชอาณาจักรไทยเพื่อสร้างชีวิตใหม่ รวมมาถึงจังหวัดน่านอันเป็นดินแดนแสนสุขสงบที่สืบทอดมาจากอาณาจักรโบราณลานนาตะวันออก ที่ตั้งอยู่ ๖๖๘ กิโลเมตรไปทางเหนือของกรุงเทพมหานคร ในอ้อมกอดของขุนเขาที่ปกคลุมด้วยป่าไม้เขียวชอุ่ม และห่อหุ้มด้วยไอหนาวแฝงสายหมอกในยามเช้า

ประมาณว่าในช่วงก่อนสงครามโลกครั้งที่สอง ได้มีชาวจีนโพ้นทะเลเชื้อสายไหหลำคณะหนึ่ง สร้างโรงแรมไม้เล็กๆสองชั้นขึ้นมาบนที่ดิน ๗๖ ตารางวา ถนนสุมนเทวราช ในอำเภอเมืองน่าน ให้ชื่อว่าโรงแรม “นั่ม เส่ง เฮ็ง” (南盛兴) และช่วงเวลาต่อมา ได้ขายกิจการนี้ให้กับนักธุรกิจตระกูลบุญซื่อ ซึ่งภายหลังตกทอดมาถึง คุณทวี บุญซื่อ (อดีตนายกเทศมนตรีเมืองน่าน และสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ของจังหวัดน่าน) หลังจากนั้นอีกไม่นาน คุณทวี บุญซื่อ ก็ได้ขายกิจการโรงแรมนี้ต่อให้กับ คุณเป็งหย่วน แซ่ห่าน (韩炳元) ผู้เป็นบิดาของ คุณวิโรจน์ หาริกุล ผู้ประกอบธุรกิจโรงเลื่อยจักรและค้าไม้แปรรูปอยู่แต่เดิม

ต่อมาอีกไม่นาน ท่านเจ้าของใหม่เห็นว่า สภาพของโรงแรมนั่มเส่งเฮ็งนั้น ได้ทรุดโทรมลงไปมาก กอรปทั้งตนเองก็ดำเนินกิจการเกี่ยวกับไม้อยู่แล้ว จึงได้ตกลงใจที่จะรื้อออกหมด แล้วสร้างใหม่ในพ.ศ. ๒๔๙๘ เป็นอาคารสามชั้น ใช้ไม้หมดทั้งหลัง มีห้องพัก ๑๔ ห้อง ได้จ้างนายช่างชื่อสำรวย (ไม่ทราบนามสกุล) มาจากกรุงเทพฯ เพื่อออกแบบ และให้ควบคุมการก่อสร้างไปด้วยเลย ผู้รับเหมาแรงงานเป็นคนจีน ชื่อนายชิวหย่วนคนงานและช่างไม้เป็นคนพื้นบ้านมาจากเมืองแพร่และเมืองน่าน อุปกรณ์การก่อสร้างล้วนสั่งซื้อมาจากเมืองแพร่ ไม้ที่นำมาก่อสร้างเป็นไม้เนื้อแข็ง เช่น ไม้เต็งรัง ไม้แดง และไม้ประดู่ ส่วนประตูหน้าต่างทำด้วยไม้สักทั้งหมด ไม้ที่นำมาสร้างก็มาจากโรงเลื่อยที่หมู่บ้านเขาน้อยของคุณวิโรจน์ หาริกุลนั้นเอง ด้านการตกแต่งภายในก็คิดออกแบบกันเอาเองโดยคนในครอบครัว เครื่องเรือน เช่น โต๊ะ ตู้ เตียง ใช้ช่างไม้ในเมืองน่านนั้นเองเป็นผู้ทำ ส่วนใหญ่เป็นช่างชาวจีนฝีมือดี ก่อสร้างอยู่หนึ่งปีจึงเสร็จ ลงทุนไปประมาณ ๓๐๐,๐๐๐ บาท เมื่อสร้างเสร็จแล้ว คุณเป็งหย่วน ได้ให้น้องชาย คือคุณเก่งหย่วน (韩炯元) ผู้ซึ่งขณะนั้นทำกิจการค้าขายอยู่ที่อำเภอท่าวังผา มาดูแลและดำเนินกิจการของโรงแรมนี้ มีลูกจ้าง ๕ คน และได้ตั้งชื่อโรงแรมที่สร้างขึ้นมาใหม่นี้ว่า “น่านฟ้า” นามนี้มีความหมายอันไพศาล คุณเก่งหย่วน แซ่ห่าน ได้บริหารงานโรงแรมน่านฟ้ามาจากนั้นด้วยดีเป็นเวลา ๑๐ กว่าปี คุณวิโรจน์ หาริกุล ผู้หลานจึงยกความเป็นเจ้าของโรงแรมนี้ ให้คุณเก่ง หย่วน ผู้เป็นอา อีกทั้งโอนกรรมสิทธิที่ดินที่ตั้งให้กับบุตรทุกคนของคุณเก่งหย่วน อีกด้วย ซึ่งท่านเหล่านี้ก็ได้ร่วมดูแลกิจการของโรงแรมต่อมาอีกประมาณ ๔๐ ปี

ใน พ.ศ. ๒๕๕๒ ทายาทของคุณเก่งหย่วน แซ่ห่าน ซึ่งล้วนแล้วมีชราภาพ ได้ตัดสินใจขายกิจการและกรรมสิทธิของโรงแรมน่านฟ้าให้กับผู้ลงทุนใหม่ที่ฟ้า ลิขิตให้มาพานพบ คือ บริษัท เครือพูคา จำกัด และในปีถัดมา การปรับปรุงโรงแรมน่านฟ้าครั้งใหญ่จึงได้เริ่มขึ้น โดยต่อยอดจากชื่อเดิมเป็นชื่อใหม่ในวันนี้ว่า โรงแรม “พูคาน่านฟ้า”

พูคา () คือชื่อของราชวงศ์แรกของอาณาจักรน่าน เมื่อ ๗๐๐ ปีมาแล้ว ซึ่งก่อตั้งโดยพระญาพูคา ดังที่เล่าขานกันมาในพงศาวดาร ราชวงศ์พูคาปกครองบ้านเมืองให้เป็นรัฐลานนาอิสระที่เจริญรุ่งเรืองถึง ๒๐๐ ปี ชื่อ “พูคา” นั้นจึงสะท้อนความยิ่งใหญ่ของเมืองน่านในโบราณกาล และเห็นเป็นมงคลที่จะอัญเชิญมาประกอบในการตั้งชื่อโรงแรมไม้ที่ยิ่งใหญ่ของ ลานนาตะวันออกนี้ 

การปรับปรุงโรงแรมใน พ.ศ. ๒๕๕๓ นี้มีวัตถุประสงค์ที่จะใส่ระบบอำนวยความสะดวกสบายต่างๆ ที่โรงแรมสมัยใหม่พึงจะมี หากคงรูปลักษณ์ของสถาปัตยกรรมเดิมเอาไว้ทั้งหมด รวมทั้งการใช้ไม้ใหม่มาทดแทนไม้เดิมที่หมดสภาพไป การตกแต่งทั้งภายนอกและภายใน เป็นไปด้วยวิญญาณแห่งความเรียบง่ายสวยหวานสราญตาสราญใจ ของลานนาตะวันออกในอดีตอันไกลโพ้น เพื่อให้ได้สิ่งปลูกสร้างที่จะคงเป็นขวัญ และเป็นความภูมิใจ ของชาวเมืองน่าน อีกทั้งเป็นการประกาศให้รู้ถึงความงดงามและความสง่างามของวัฒนธรรม ที่จะดึงดูดผู้คนจากทั่วทิศ ให้ได้มาต้องสะกดด้วย

“สิเนหามนตาแห่งลานนา”

คือ โรงแรมพูคาน่านฟ้าแห่งนี้.

เรียบเรียงโดย บัณฑูร ล่ำซำ
๑๗ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๓